Μαρίνα Σχίζα

4 Μαρτίου, 2024

«Ξένοι παντού» στην 60η Μπιενάλε Βενετίας

Η εικαστική διοργάνωση αγγίζει το καυτό θέμα των μετακινήσεων των ανθρώπων

Η Biennale di Venezia η γνωστή σε εμάς Μπιενάλε Βενετίας, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης και μια από τις παλαιότερες αφού έχει ιδρυθεί το 1893. Κάθε δύο χρόνια στη Βενετία μαζεύεται όλη η εικαστική αφρόκρεμα του κόσμου. Ο κεντρικός χώρος εκθέσεων στα Giardini και στο Arsenale καθώς επίσης και σε άλλους χώρους (παλάτια, εκκλησίες, γκαλερί) στην υπόλοιπη Βενετία κατακλύζεται από εκθέσεις, καλλιτέχνες, επιμελητές τέχνης, γκαλερίστες, φιλότεχνους. Σε κάθε Μπιενάλε δίνονται βραβεία όπως: ο Χρυσός Λέοντας για την καλύτερη εθνική συμμετοχή, ο Χρυσός Λέοντας για τον καλύτερο συμμετέχοντα και ο Ασημένιος Λέοντας για τον πιο ελπιδοφόρο συμμετέχοντα.

Φέτος, γιορτάζοντας τα εξήντα της χρόνια, η Μπιενάλε Βενετίας, με επιμελητή τον Adriano Pedrosa, εστιάζει σε ένα θέμα καυτό με κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές προεκτάσεις. Θέμα της, «Foreigners Everywhere» («Ξένοι παντού»), με τον Λατινοαμερικανό επιμελητή της να εξηγεί ότι έκθεση του 2024 μιλάει για έναν «κόσμο που βρίθει κρίσεων σχετικά με τη μετακίνηση των ανθρώπων πέρα από τα σύνορα. Κρίσεις που με τη σειρά τους αντανακλούν τους κινδύνους και τις παγίδες της εθνικότητας, εκφράζοντας διαφορές και ανισότητες που εξαρτώνται από τη φυλή, την ταυτότητα, την εθνικότητα, το φύλο, τη σεξουαλικότητα, την ελευθερία και τον πλούτο»..

Με περισσότερες από 300 συμμετοχές, η Μπιενάλε θα συμπεριλάβει ιστορικά έργα καλλιτεχνών του 20ού αιώνα από τη Λατινική Αμερική, την Αφρική, τον αραβικό κόσμο και την Ασία. Μια έκθεση η οποία πραγματοποιείται «σε έναν κόσμο γεμάτο κρίσεις σχετικά με τις μετακινήσεις ανθρώπων πέρα από τα σύνορα», όπως ανέφερε ο επιμελητής. «Όπου κι αν πάτε, πάντα θα συναντάτε ξένους», είπε, «όπου κι αν βρεθείς, βαθιά μέσα σου είσαι πάντα ένας ξένος».

Ο Pedrosa έχοντας ζήσει στο εξωτερικό και, όπως είπε, είχε την τύχη να ταξιδέψει εκτενώς, αλλά συχνά τον αντιμετώπιζαν ως «τριτοκοσμικό ξένο», παρόλο που κατέχει «ένα από τα πιο αξιοσέβαστα διαβατήρια του Παγκόσμιου Νότου». Το ζήτημα αποκτά ιδιαίτερη σημασία στη Βενετία που συνδέεται με τη Μεσόγειο και έχει αποτελέσει στο παρελθόν το πιο σημαντικό κέντρο εμπορίου της περιοχής. «Ο πληθυσμός της σήμερα αποτελείται από 50.000 κατοίκους. Αυτός ο αριθμός μπορεί να φτάσει τις 165.000 σε περιόδους αιχμής λόγω του τεράστιου αριθμού τουριστών, ενός είδους προνομιούχων ξένων».

Παράλληλες εκθέσεις

Ο τίτλος της Μπιενάλε προέρχεται από την καλλιτέχνη Claire Fontaine με έδρα το Παρίσι, η οποία έφτιαξε μια σειρά από γλυπτά νέον αποδίδοντας τη φράση «Stranieri Ovunque» ή «Ξένοι Παντού» (η φράση αρχικά προέρχεται από το όνομα μιας συλλογικότητας του Τορίνο που πολέμησε τον ρατσισμό και την ξενοφοβία στην Ιταλία στις αρχές της δεκαετίας του 2000). Αρκετά γλυπτά της Claire Fontaine θα παρουσιαστούν γύρω από τον εκθεσιακό χώρο του Αρσενάλε, των πρώην ναυπηγείων της Βενετίας.

Οι αυτόχθονες καλλιτέχνες θα έχουν μια ισχυρή «εμβληματική» παρουσία στην έκθεση, δήλωσε ο Pedrosa. Η κολεκτίβα Mahku, η οποία προέρχεται από τα σύνορα της Βραζιλίας και του Περού, θα ζωγραφίσει μια μνημειώδη τοιχογραφία στην πρόσοψη του κεντρικού περιπτέρου στο Giardini. Στο Αρσενάλι, η κολεκτίβα Mataaho από τη Νέα Ζηλανδία θα παρουσιάσει μια μεγάλη εγκατάσταση στην πρώτη αίθουσα.

Οι queer καλλιτέχνες θα συμμετάσχουν σε έναν από τους nucleo contemporaneo (σύγχρονους πυρήνες), όπως η Erica Rutherford, ο Isaac Chong Wai, η Elyla, η Violeta Quispe, ο Louis Fratino και ο Dean Sameshima. Μια αίθουσα αφιερωμένη στην «queer αφηρημένη τέχνη» θα περιλαμβάνει έργα της γεννημένης στην Κίνα Evelyn Taocheng Wang.

Θα υπάρχει επίσης μια ειδική ενότητα αφιερωμένη στο «Αρχείο Ανυπακοής», που ιδρύθηκε από τον Marco Scotini, το οποίο περιγράφεται ως «οδηγός χρήστη για τέσσερις δεκαετίες κοινωνικής ανυπακοής, όπως φαίνεται μέσα από την ιστορία και τη γεωγραφία». Θα δοθεί έμφαση στα υφάσματα, με έργα της Χιλιανής συλλογικότητας ραπτικής Bordadoras de Isla Negra καθώς και των καλλιτεχνών Dana Awartini, Frieda Toranzo-Jaeger, Liz Collins, Pacita Abad και Yinka Shonibare.

Η Μπιενάλε θα περιλαμβάνει επίσης έναν Ιστορικό Πυρήνα (Nucleo Storico), που θα περιλαμβάνει έργα καλλιτεχνών του 20ού αιώνα από τη Λατινική Αμερική, την Αφρική, τον αραβικό κόσμο και την Ασία, που χρονολογούνται από το 1905 έως το 1990. «Ο ευρωπαϊκός μοντερνισμός ταξίδεψε πολύ πέρα από την Ευρώπη κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, συχνά συνυφασμένος με την αποικιοκρατία, και πολλοί καλλιτέχνες από τον Παγκόσμιο Νότο ταξίδεψαν στην Ευρώπη για να τον μελετήσουν. Ωστόσο, ο μοντερνισμός ενσωματώθηκε στον Παγκόσμιο Νότο, παίρνοντας επανειλημμένα ριζικά νέα σχήματα και μορφές σε διάλογο με τοπικές και ιθαγενείς αναφορές», δήλωσε ο Pedrosa .

Η εκπροσώπηση της Κύπρου

Η Κύπρος θα εκπροσωπηθεί από το καλλιτεχνικό ντούο LLC, (Πήτερ Εραμιάν, Emiddio Vasquez) την καλλιτεχνική κολεκτίβα Endrosia (Αλέξανδρος Ξενοφώντος, Ανδρέας Ανδρονίκου, Ντόρις Μαρί Δημητριάδου, Ειρήνη Χένκιν, Μαρίνα Ασσιώτη, Νίκη Χαραλάμπους, Κυριακή Ραφαηλία Τσιρίδου) και τον καλλιτέχνη Haig Aivazian. Η πρόταση της ομάδας φέρει τον τίτλο «On a wildflower-lined gravel track off a quiet thoroughfare».

Η πρόταση είναι πολυεπίπεδη και δυναμική, απευθύνοντας κρίσιμα θέματα με δραστικούς τρόπους ώστε να φέρει στο προσκήνιο, τόσο την εντόπια μικροϊστορία όσο και την ευρύτερη μετααποικιοκρατική εμπειρία. Η προτεινόμενη ιδέα των ‘ghostly matters’ στα πλαίσια της κοινωνικής θεωρίας θέτει ερωτήματα που αφορούν, μεταξύ άλλων, στο πώς οι παρελθούσες και οι σύγχρονες κοινωνικές δυνάμεις ελέγχουν την καθημερινή μας ζωή.